به طور كلي كمپوست سازي مهمترين بخش پرورش قارچ خوراكي است. در واقع هرچه در كيفيت كمپوست سرمايه گذاري شود و در ساخت آن توجه و دقت بيشتري مبذول شود، به همان نسبت توليد قارچ افزايش مي يابد. در ايران كمپوست سازي را مي توان به سه دسته تقسيم كرد: 1. كمپوست سازي سنتي 2. كمپوست سازي مكانيزه 3. كمپوست سازي بسيار مدرن (اروپايي)

 1. كمپوست سازي سنتي : اين روش در بيشتر واحدهاي كوچك و برخي واحدهاي متوسط اجرا مي شود. مشكلي كه اين روش دارد، به كارگيري نيروي انساني بيشتر و پايين بودن كيفيت كمپوست است، زيرا در فاز اول كمپوست سازي، اختلاط مواد ابتدا به وسيله تراكتور بيل دار صورت مي گيرد و سپس با چهارشاخ كمپوست را قالب مي زنند. با اين عمليات نمي توان اختلاط خوبي به دست آورد (Mix) و در پايان براي پركردن تونل پاستوريزه نيز كارگران با چهارشاخ كمپوست را به داخل تونل مي ريزند. اشكالي كه در اين مرحله به وجود مي آيد اين است كه تكه هايي از كمپوست فشرده مي ماند، لذا در حين سيركولاسيون هوا در تونل، قسمت هاي فشرده از سيركولاسيون هوا بي بهره بوده و در پايان دوره پاستوريزه كمپوست هاي متراكم فاقد ترموفيل مي شوند. تجربه نشان داده كه به روش سنتي مي توان حدود 12 درصد الي 16 درصد قارچ برداشت كرد. بنابراين كه روش سنتي به هيچ وجه مقرون به صرفه نيست.

 2. كمپوست سازي مكانيزه : اين روش در بيشتر واحدهاي متوسط و برخي از واحدهاي بزرگ قارچ كاري متداول شده است. يعني مراحل فاز يك را با ماشين آلاتي نظير: ميكسر، تونر، تونل پركن و يا كمپوست ماشين سه كاره انجام مي دهند و همچنين در فاز دو براي كشت كمپوست از دستگاه كيسه پركن يك قلو و يا دوقلو استفاده مي كنند. روش مكانيزه براي توليدكننده دو مزيت عمده دارد. اول اينكه هزينه كارگري به ميزان چشم گيري كاهش يافته و ثانيا كيفيت كمپوست افزايش قابل ملاحظه اي مي يابد. زيرا در روش مكانيزه اشكالات سنتي برطرف شده و با تجارت به دست آمده با اين روش مي توان حدود 20 درصد الي 25 درصد قارچ به دست آورد.

 3. كمپوست سازي بسيار مدرن (اروپايي) در اين روش كليه عمليات در فضاي بسته صورت مي گيرد (indoor)  و تمام عمليات به وسيله ماشين آلات پيشرفته صورت مي گيرد. به طور اختصار در فاز يك، ابتدا مواد اوليه به وسيله ميكس لاين ساخته شده و بلافاصله داخل بونكر مي شود (Bunker) و پس از جابجايي هاي مرحله بونكر، كمپوست را به داخل تونل پاستوريزه مي برند و سپس به تونل هاي اسپاون ران منتقل مي شود. يعني فاز سوم را نيز در بخش كمپوست سازي طي مي كند. در تمام اين مراحل از ماشين آلات پيشرفته اي نظير ميكس لاين ـ فيلينگ كاست ـ وينچ و نوار نقاله استفاده مي شود. در پايان با دستگاه كمپوست بلوك ماشين، كمپوست را به صورت بلوك توليد و سپس براي مصرف بارگيري مي كنند. با اين روش كمپوست خوب و با كيفيت توليد مي شود. اما نياز به سرمايه گذاري كلان دارد علاوه بر اين كه براي راه اندازي و نگهداري ماشين آلات مذكور نياز به تكنسين ها و متخصصين ماهر دارد با اين روش مي توان حدود 25 درصد الي 30 درصد قارچ به دست آورد.

 

كمپوست :

 

كمپوست محصول يك فرآيند بيوتكنولوژيكي و به عبارت ديگر استحاله مواد آلي است كه توسط تعداد كثيري ميكرو ارگانيزم هاي هوازي گرما دوست در داخل توده اي در مجاورت حرارت ، رطوبت ، اكسيژن انجام مي گيرد و با ايجاد 60 تا 75 درجه سانتيگراد گرما و تشكيل آنتي بيوتيك ها در حين عمل پاستورايزاسيون انجام گرفته و عوامل بيماري زا و بذر علف هاي هرز را از بين مي برد

 

روش تهيه كمپوست قارچ دكمه اي :

 

كمپوست سازي در دو فاز انجام مي گيرد فاز I معروف به فاز تخمير و فاز II معروف به فاز پاستوريزاسيون مي باشد.

 

فاز I :

 

براي تهيه كمپوست فرمولهاي متفاوتي وجود دارد كه با توجه به مواد موجود در هر محيط تعيين مي شود اما از فرمول زير مي توان در هر محدوده با كمي تغييرات استفاده كرد:

 

1 -كلش گندم 6000 كيلوگرم (محيط اصلي)

 

2- كود مرغي 3500 كيلوگرم ( مكملها )

 

3- ملاس 100 كيلوگرم ( مواد غذايي كنستانتره )

 

4-  اوره 100 كيلوگرم ( مواد شيميايي )

 

5 -گچ هيدراته 400 كيلوگرم (مواد معدني )

 

خيساندن:

 

ابتدا كلش گندم را بايد كاملا با آب خيس نمود براي اين كار بسته هاي كلش را از هم باز مي كنند و بر روي يك بستري كه بتون كه داراي زه كش مي باشد مي ريزند با شلنگ روي آن اب مي پاشند و آب خارج شده از زه كش را دوباره روي آن پمپ مي كنند (آب كثيف) در ابتدا كلش به سختي آب جذب مي كند به ازاي هر تن كلش حدود 5000 ليتر آب لازم داريم.

 

مخلوط كردن:

 

تمام مواد به جزء گچ را كاملا باهم مخلوط مي كنيم و آن را بر روي يك بستري كه بتون داراي زهكش مي باشد به صورت زير به اصطلاح قالب مي زنيم ( طول بستگي به مقدار كمپوست دارد )

در تابستان، بهار و پاييز : ارتفاع 1.2 متر و عرض 1.2 متر

در زمستان: ارتفاع 1.5 متر و عرض  1.5 متر

 

به ترتيب زير اين مرحله به اتمام مي رسد:

1- روز اول : مخلوط و انباشت كردن

2- روز چهارم : اولين برگرداندن

3- روز هشتم : دومين برگرداندن

4- روز دوازدهم : سومين برگرداندن

5-  روز شانزدهم : چهارمين برگرداندن

6- روز بيستم : شروع فاز II

در برگردان سوم و چهارم گچ را نيز اضافه مي كنيم

 

فاز II :

در اين مرحله كمپوست اماده شده در فاز I وارد تونلي كه تمام شرايط تحت كنترل است به منظور پاستوريزاسيون (كشتن كليه ميكروارگانيسمهاي بيماريزا ) و كانديشن يا همان شيرين كردن ( حذف آمونياك و تبديل آن به نيترات ) مي شود.در اين مرحله در ابتدا دما را به 60 درجه سانتيگراد به مدت 8 ساعت مي رسانند سپس دما را تا 52 درجه سانتيگراد پايين مي آورند و براي شيرين كردن به مدت 7 روز ديگر در اين دما مي ماند. پس از رسيدن به دماي محيط آن را بذر زني مي كنند.

نكات:

 

1- كمپوست آماده شده بايد بوي علف تازه چيده شده بدهد و هرگز اثري از آمونياك در آن نباشد.

 

2- هر كلش بايد ترد باشد و هرگز سفت نباشد.

 

3- رطوبت كمپوست را بايد با دست اندازه گرفت براي اين كار كمي كمپوست را در مشت مي فشاريم اگر يكي دو قطره آب از آن چكيد رطوبت آن مناسب است و اگر شرشر ريخت رطوبت زياد است وبايد رطوبت آن را تبخير كرد و اگر اصلا نريخت بايد به آن رطوبت اضافه نمود.

 

4- ميزان برگرداندن بستگي به هواديدگي دارد اگر هواديدگي مناسب نبود ميتوان اين كار را هر دو روز انجام داد تا روز شانزدهم.

 

5- كمپوست نبايد دست را كثيف كند.