قارچ مگس همان قارچي است كه در داستانهاي كودكان تصويرش را ميكشند. اين قارچها را با كلاهك قرمز و دايرههاي سفيد روي كلاهك بهراحتي ميشود تشخيص داد. آدم بايد خيلي نادان باشد كه يكي از آنها را بخورد. متاسفانه قارچ مگس حيوانات را بيشتر از انسان مسموم ميكند و هميشه موجب مرگشان ميشود.
سرويس سبك زندگي فردا: همه ميدانند كه اگر بدون برنامه ريزي به جنگل برويم و دستمان به هر قارچي كه رسيد آن را بكنيم و بخوريم درست مثل اين است كه وارد بازي رولت روسي بشويم. از وقتي بچه بوديم و برايمان داستانهاي پريان تعريف ميكردند به ما ياد دادهاند كه نبايد دست به قارچ سمي بزنيم. نكتهي آموزشي اين داستانها اين است كه اگر شما متخصص حرفهاي قارچ نيستيد نبايد اصلاً طرفش برويد. حالا ميشنوم كه داريد ميگوييد «ولي مگر نبايد فقط قارچهايي را نخوريم كه قرمز هستند و رويشان دايرههاي سفيد قرار دارد؟» خوب، اينها يك جور قارچ سمي هستند و حتماً شما را هم مريض ميكنند. اما قارچهاي ديگري هم هستند كه شما را مريض ميكنند ولي ظاهرشان كاملاً بيخطر و مثل قارچهاي خوراكي است.
طبق يك تخمين، تعداد كساني كه هر سال با خوردن قارچ مسموم ميشوند، فقط در آمريكا، شش تا هفتهزار نفر است. بااينكه تعداد مرگومير بر اثر خوردن قارچ سمي كمتر از يكدرصد است، اما بههرحال خيلي از مصدومين دچار مسموميت جدي ميشوند. خيلي از مسمومين كودك هستند، اما بزرگسال هم در ميان آنها هست؛ موارد شديدتري هم وجود دارد كه كل يك خانواده مسموم شده باشند. در كل، حدود ۳۰ نوع قارچ وجود دارد كه مسموميت آنها اثبات شده، و بيشترشان از يك خانواده هستند. بهعلاوه، بيش از ۲۰ نوع قارچ هم هست كه هرازگاهي اعلام ميشود خوردنشان منجر به مرگ شده است. در فهرست زير، قارچهايي را آوردهايم كه بيش از بقيه آدم كشتهاند يا بيشترين خطر را براي انسان به وجود ميآورند.
۱. قارچ مگس (آمانيتا موسكاريا)
قارچ مگس همان قارچي است كه در داستانهاي كودكان تصويرش را ميكشند. اين قارچها را با كلاهك قرمز و دايرههاي سفيد روي كلاهك بهراحتي ميشود تشخيص داد. آدم بايد خيلي نادان باشد كه يكي از آنها را بخورد (و همينطور مادربزرگه و بز زنگولهبهپا را.) معلوم است كه چرا بچهها جذب اين قارچ ميشوند، ولي معلوم نيست كه چرا سگها (و گاهي هم گربهها) اين قارچ را دوست دارند. متاسفانه قارچ مگس حيوانات را بيشتر از انسان مسموم ميكند و هميشه موجب مرگشان ميشود. عاملهاي مسمومكنندهي اصلي در اين قارچ موسكيمول و ايبوتنيك اسيد هستند. اين دو عامل روي سيستم مركزي عصبي اثر ميگذارند و باعث ازدسترفتن هماهنگي عصبي، برآشفتگيهاي متناوب و خواب نامنظم، دلآشوبه و در بعضي موارد توهم ميشوند. اين عوارض بعد از حدود يك ساعت آغاز ميشود، اما بهندرت به مرگ منجر ميشود. از مهمترين خطرهايي كه فرد خورنده را تهديد ميكند رفتارهاي احمقانهاي است كه ممكن است فرد تحت تاثير اين قارچ انجام دهد. در دوران باستان از اين قارچ در آيينهاي كافرانه استفاده ميكردند و در نتيجه افراد هم از اينجور رفتارهاي احمقانه نشان ميدادند.
۲. بال فرشته (پلوروسيبلا پوريجنز)
اين قارچ در نيمكرهي شمالي يافت ميشود. بال فرشته نام خود را اول از همه بهخاطر شكل ظاهرياش بهدست آورده و در مرتبهي بعد از اين امر كه با خوردنش احتمالاً خيلي زود پا به دنياي فرشتگان ميگذاريد. روزگاري بود كه بال فرشته را خوراكي ميدانستند و گويا هيچ خبري هم مبني بر مسموميت افراد از خوردن آن گزارش نشده بود. اما اين وضع در سال ۲۰۰۴ تغيير كرد. در اين سال، حدود ۶۰ ژاپني از خوردن آن مسموم شدند و هفده نفر از آنها هم در شش هفتهي بعد از حادثه فوت كردند. در موردي ديگر، در سال ۲۰۰۹، مردي ۶۵ساله بعد از خوردن بال فرشته دچار آنسفالوپاتي (بيماري مغزي) شد و مرد. لازم است اين نكته را هم ذكر كنيم كه بيشتر كساني كه از خوردن اين قارچ مردهاند قبلاً دچار مشكل در كبد يا كليهي خود بودهاند. روش مسموميت اين قارچ هنوز درست فهميده نشده، اما يك آمينواسيد ويژه در اين قارچ پيدا كردهاند كه سلولهاي مغز حيوانات آزمايشگاهي را ميكشد. اين احتمال هم هست كه در اين قارچ مقدار زيادي از سيانيد وجود داشته باشد.
۳. كوتولهي مرگبار (لپيوتا برونيوناينكارناتا)
يك جورهايي اسم اين قارچ را الابختگي گذاشتهاند. اين قارچ كوچك و در ظاهر خوشمزه، و همينطور خيلي از قارچهاي ديگر در ردهي لپيوتا، در خود آماتوكسين دارند كه ميتواند كبد را از كار بيندازد. همين سم است كه باعث ۸۰ تا ۹۰ درصد از مرگوميرهاي ناشي از خوردن قارچهاي سمي ميشود. احتمال مرگ بر اثر خوردن اين سم، اگر درماني صورت نگيرد، ۵۰درصد و اگر درمان انجام شود ۱۰ درصد است. از نشانههاي اوليهي مسموميت با اين سم دردهاي شكمي و رودهاي است، اما مرگ طول ميكشد و بهخاطر ازكارافتادن كبد اتفاق ميافتد. اين قارچ در جنگلهاي كاج سرتاسر اروپا و آمريكاي شمالي يافت ميشود و هر ساله موجب مرگ عدهاي ميشود. ديگر اعضاي اين خانواده هم همين ظاهر خوشمزه و باطن مرگبار را دارند.
۴. پودوستروما كورنو-داما
اين قارچ بدظاهر ژاپني از دور داد ميزند كه «من را نخور!» كه از نظر من حرف حساب است. اما گويا از نظر ژاپنيها اينطور نيست. فكر ميكنم كه ژاپنيها بدشان نميآيد كه با خوردن غذا بميرند، چون به غير از اين قارچ، آنها بادكنكماهي هم ميخورند [كه آن هم سمي است.] البته اين را هم بايد بگوييم كه اين قارچ را معمولاً با قارچ گانودرما (يا قارچ جانافزا) عوضي ميگيرند و بهاشتباه آن را ميخورند. اصليترين سم در اين قارچ تريكوتسين ميكوتوكسين است كه عوارض ناخوشايند خاصي دارد و خوردن آن در عرض چند روز منجر به مرگ ميشود. نشانههاي اين سم در كل بدن ظاهر ميشود و همهي اعضاي بدن را تحت تاثير قرار ميدهد، بهخصوص كبد، كليهها و مغز را. از عوارض اين سم ميتوان به فرسايش سلولهاي خوني، ريزش پوست صورت و ريزش موها هم اشاره كرد كه به فرد مصدوم ظاهر كساني را ميدهد كه دچار مسموميت راديواكتيو (يا سرطان خون) هستند.
۵. كانوسايب فيلاريس
اين قارچ را ميشود در مراتع بهراحتي پيدا كرد. اين قارچ بومي منطقهي شمالغرب آمريكا و نزديك سواحل اقيانوس آرام است. ظاهر اين قارچ آنقدر جذاب نيست كه افراد را فوراً مشتاق به خوردن كند، اما چون در باغها پيدا ميشود نسبت به ديگر قارچها راحتتر به دست انسان ميافتد. عامل ديگري كه باعث مسموميت ناخواسته ميشود شباهت ظاهري آن به قارچهاي سيلوسايبين است كه به نام قارچ جادويي هم شناخته ميشوند. بههرحال، خوردن يك دانه از اين قارچ شما را با عوارض ناگواري مواجه ميكند. اين قارچ بهخاطر سم مرگآفرين آماتوكسين هم شناخته ميشود كه اگر خورده شود به كبد آسيبهاي جبرانناپذيري وارد ميآورد.